Nói nhanh cho dễ hiểu:

• Bị gì? Cứ có cảm giác mình không giỏi như người ta nghĩ. Thành công chắc là do hên. Sợ người ta hỏi trúng cái mình không biết.

• Sao lại bị? Chắc tại ngành mình cái gì cũng mới, học không xuể. Nhìn quanh ai cũng có vẻ siêu nhân...

• Làm sao giờ? Tôi cũng không chắc nữa... nhưng có vài thứ tôi đang thử. Mọi người bảo nói ra cũng là một cách.

• Mai tính gì? Chắc là... phải học thôi. Giỏi lên thật thì mới bớt sợ được. Nhưng học thế nào thì... để mai tính.

Hôm qua nói chuyện AI, tương lai nghe to tát quá nhỉ.

Mà thật ra... có một cái nó còn đáng sợ hơn cả AI. Nó không ở đâu xa cả, nó ở ngay trong đầu mình này.

Tôi cũng không biết diễn tả nó thế nào cho đúng nữa. Nó cứ... kiểu như là... bạn vừa làm xong một cái gì đó khá ổn. Sếp khen, đồng nghiệp vỗ vai. Nhưng thay vì thấy vui, trong đầu bạn lại vang lên một giọng nói: "Ăn may thôi. Lần sau không có may thế này đâu."

Hay có khi nào bạn ngồi trong một cuộc họp, nghe mọi người nói về những thứ cao siêu, và bạn chỉ biết gật đầu và thầm cầu nguyện đừng ai hỏi ý kiến mình không? Vì bạn sợ, sợ người ta biết thật ra mình... chẳng biết gì cả.

Cái cảm giác chết tiệt đó.

Tôi cứ nghĩ chỉ mình tôi bị, cho đến khi tôi thử lên mạng tìm... thì hóa ra không phải. Người ta gọi nó bằng một cái tên rất kêu: Hội chứng Kẻ mạo danh (Impostor Syndrome). Nghe thì sang đấy, nhưng cảm giác thì tệ thật.

❓ Mà tại sao lại thế nhỉ? Sao dev chúng ta lại hay bị?

Tôi cũng ngồi nghĩ... chắc là do cái ngành của mình nó thế nào ấy.

• Cái gì cũng mới: Công nghệ thì cứ ra vèo vèo. Hôm nay vừa đọc xong về cái này, mai nó đã có cái khác hay hơn. Làm sao mà biết hết được chứ? Cứ thấy mình như người tối cổ suốt ngày.

• Biết càng nhiều, càng thấy mình dốt: Hồi mới ra trường, biết mỗi HTML/CSS với tí Javascript đã thấy mình oách lắm. Giờ càng làm lâu, càng đọc nhiều, lại càng thấy kiến thức nó mênh mông... và mình thì biết được có một nhúm.

• Ai trông cũng có vẻ giỏi hơn mình: Lướt Facebook thấy ông A đi diễn thuyết, bà B vừa có chứng chỉ xịn, thằng bạn C thì đang làm cho công ty top đầu thế giới. Nhìn lại mình thì... thấy mình kém cỏi thật. Mà mình đâu biết được đằng sau mấy cái post đó họ cũng đang phải vật lộn như mình.

Nhiều lúc tôi nhận một task mới, nhìn vào nó và trong đầu trống rỗng. Ý nghĩ đầu tiên là: "Lần này thì toang thật rồi. Mình không làm được đâu." Cảm giác bất lực kinh khủng.

Vậy... làm gì với nó bây giờ?

Thật sự thì tôi cũng không có câu trả lời hoàn hảo đâu. Đây là những gì tôi đang cố gắng tập làm, và nghe người khác khuyên lại... có thể nó sẽ giúp được bạn.

• 1. Biết là mình đang bị: Đầu tiên chắc là cứ phải biết cái cảm giác này nó có thật, nó có tên, và nhiều người cũng bị. Ít nhất thì biết mình không cô đơn.

• 2. Ghi lại mấy cái mình làm được: Có người bảo tôi thử làm thế này. Lấy một cuốn sổ, hay tạo một file gì đó. Cứ làm được cái gì hay hay thì ghi vào. "Sửa được con bug khó vãi." "Được chị tester khen code chạy ổn." "Tự học được cách dùng Docker cơ bản."... Những lúc thấy mình tệ, lôi ra đọc lại. Chắc là nó sẽ có ích.

• 3. Chắc là phải nói ra thôi...: Cái này khó nhất này. Nhưng mà giấu một mình thì nó cứ gặm nhấm mình mãi. Thử tìm một đứa bạn thân trong team, hay một anh chị đi trước mà mình tin tưởng, rồi than thở với họ xem. Biết đâu họ lại bảo "Ôi anh/chị cũng thế suốt" thì sao.

• 4. So sánh với mình của hôm qua: Thay vì nhìn người khác, thì thử nhìn lại mình của 1 năm trước xem. Chắc chắn là mình đã biết nhiều hơn, đã giỏi hơn rồi đúng không? Chắc là vậy...

Chắc là cái cảm giác này nó không hết hẳn được đâu. Nó sẽ còn quay lại. Nhưng mà... ít nhất bây giờ chúng ta biết nó là gì, và biết rằng mình không phải chiến đấu một mình. Tôi nghĩ thế cũng là một sự an ủi rồi.

Nghĩ đi nghĩ lại... để bớt sợ, chắc là phải giỏi lên thật. Phải có năng lực thật sự. Phải học thôi.

Nhưng mà học thế nào bây giờ, giữa một đống thứ hỗn loạn này? Học sao để không bị ngợp, không bị nản?

Câu hỏi khó thật...

👀 Mai nói chuyện gì nhỉ...

Ngày 3: Học... như thế nào bây giờ?

Chắc là ngày mai chúng ta sẽ thử ngồi lại với nhau xem nên bắt đầu học từ đâu và học như thế nào, để không bị cái biển công nghệ này nó nhấn chìm. Tôi cũng đang cần tìm cách đây.